Klimaat

Het is de bedoeling om inzicht mee te geven in de klimaatproblematiek. Bij discussie over cijfers krijg je verschillende uitkomsten. Vermoedelijk liggen de uitkomsten niet al te ver van elkaar en blijft inzicht overeind.

Inhoud
SAMENVATTING Leestijd 10 -15 minuten
NIEUWS
OPWARMING
KOOLSTOFBUDGET
URGENTIE HOOP EN TOEKOMSTPERSECTIEF het afschakelscenario
URGENDA en EXTINCTION REBELLION
HET SOCIAAL CONTRACT

Begrippenkader 

SAMENVATTING
Er is HOOP EN TOEKOMSTPERSPECTIEF
Als we het willen staat er een wereld van hoop en perspectief voor de deur. Van wereldwijde samenwerking, inclusiviteit, overvloed, sociale, ecologische en economische rechtvaardigheid, van waarheid. De waardesamenleving begint met wetenschap en "vertel de waarheid". 

Klimaatoverzicht in het kort
Er wordt al 50 jaar gepraat over klimaat

Klimaatnoodtoestand
In de aanloop naar de VN-Klimaatconferentie in Madrid van 2-13 december 2019 heeft het Europees Parlement een resolutie goedgekeurd waarin een klimaat- en milieunoodtoestand in Europa en wereldwijd wordt uitgeroepen.https://www.europarl.europa.eu/news/nl/press-room/20191121IPR67110/europees-parlement-roept-klimaatnoodtoestand-uit

8 juli 2021 roept de raad Rotterdam de klimaatnoodtoestand uit. https://rotterdam.raadsinformatie.nl/zoeken?keywords=noodtoestand+voor+het+klimaat&limit=10&document_type=&search=send

Is het een probleem opwarming van de aarde?
Mark Lynus laat in zijn boek Zes Graden https://www.zesgraden.nu/ zien wat de gevolgen per graad opwarming zijn. In een notendop https://zesgraden.nl Uitsterving van vele plant- en diersoorten is al gaande en grote delen van de aarde dreigen onleefbaar te worden. Wetenschap waarschuwt voor onbeheersbare en onomkeerbare schade aan leefgebied. Miljoenen mensen hebben geen andere keus dan te vertrekken, maar waar naar toe?

Wat is het IPCC https://www.urgenda.nl/themas/klimaat-en-energie/klimaatvragen/wat-is-het-ipcc/ 
Het laatste nieuws Het (Verenigde Naties) IPCC rapport 28 feb 2022 over de impact van de opwarming van de aarde. Hier de samenvatting voor beleidsmakers. https://report.ipcc.ch/ar6wg2/pdf/IPCC_AR6_WGII_SummaryForPolicymakers.pdf
– NOS journaal vanaf minuut 26 https://www.npostart.nl/nos-journaal/28-02-2022/POW_05158615 Bij mij werkt de link niet meer en op de site van de NOS kan ik ook niet meer terug naar 28 feb 22. Dan maar naar het buitenland.
The guardian https://www.theguardian.com/commentisfree/2022/feb/28/the-guardian-view-on-the-ipcc-report-inaction-has-cost-the-world-dearly einde eerste blokje The UN secretary general, António Guterres, was forthright in describing the abdication of leadership by world powers as “criminal”. The world’s biggest polluters, he said, “are guilty of arson on our only home”.
Vertaald: Guterres benoemt  het gebrek aan leiderschap door wereldmachten als "crimineel". De grootste vervuilers ter wereld, zei hij, "zijn schuldig aan brandstichting op ons enige huis".
 Het gaat dan hier over de Leiders van de grote landen als China, VS, Rusland,..... en de grote globaal werkende bedrijven.
De gevaren van klimaatverandering nemen zo snel toe dat zij het aanpassingsvermogen van zowel de natuur als de mensheid weldra te boven gaan.
Klimaatverandering is bedreigend voor de bestuiving van gewassen, de kustbescherming, de voedselvoorziening, het toerisme/recreatie, de volksgezondheid, de water- en luchtkwaliteit en de natuurlijke klimaatregulatie.
Er is een raamwerk opgesteld met 127 oplossingen, deels gekoppeld aan de duurzame ontwikkelings doelen van de Verenigde Naties: “Het streven naar een klimaatbestendige, duurzame wereld impliceert fundamentele veranderingen in de manier waarop de samenleving functioneert, met inbegrip van veranderingen in de onderliggende waarden, wereldbeelden, ideologieën, sociale structuren, politieke en economische systemen, en machtsverhoudingen. Klimaatbestendige ontwikkeling biedt ons manieren om verandering aan te sturen om het welzijn voor iedereen te verbeteren."
– The Guardian https://www.theguardian.com/environment/2022/feb/28/what-is-the-ipcc-climate-change-report-and-what-will-it-say
Het ontbreekt de halve wereldbevolking aan goed drinkwater. 1 op de 3 oplopend naar 3 van de 4 mensen krijgt last van hittestress met mogelijk dodelijke gevolgen. 1 miljard mensen krijgt rond 2050 te maken met overstromingen langs de kusten. 8% van de beschikbare landbouwgrond
dreigt verloren te gaan zelfs als als de wereld 1,6 graden opwamt. Gevolg: voor 183 milioen mensen dreigt honger. De helft van de plant- en diersoorten in de wereld wordt bedreigd. 30-50% van het aardopppervlak dient beschermd te worden om de gevolgen te beperken. Kap van regenwoud is vernietigend. In paats van opslagcapaciteit van CO2 te benutten wordt in rap tempo opslagcapaciteit vernietigd.
Er is geen tijd te verliezen. Er zijn directe en drastische maatregelen nodig.

Wat zegt de wet?
Het klimaatakkoord van Parijs 12 december 2015 (COP21
De samenvatting voor beleidsambtenaren https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:22016A1019(01)
https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/2/2019/05/SR15_SPM_version_report_LR.pdf
In 2015 hebben alle landen in het Akkoord van Parijs beloofd om zich in te spannen om de opwarming van de aarde onder de 2°C te houden en te streven naar een beperking tot 1,5 °C. https://unfccc.int/files/essential_background/convention/application/pdf/english_paris_agreement.pdf
Het Akkoord van Parijs is juridisch bindend.
Het akkoord is aangescherpt in Glasgow in 2021. De prioriteit is verlegd. De gevolgen van 2 graden opwarming zijn te groot, te onvoorspelbaar. We weten niet precies waar de kantelpunten liggen die het probleem onbeheersbaar maken. De opwarming dient beperkt te worden tot maximaal 1,5 graad.

De klimaatwet komt voort uit ondertekening van het akkoord van Parijs.
https://wetten.overheid.nl/BWBR0042394/2020-01-01
"Teneinde deze doelstelling voor 2050 te bereiken streven Onze Ministers die het aangaat naar een reductie van de emissies van broeikasgassen van 49% in 2030 ten opzichte van de uitstoot in 1990 en een volledige CO2-neutrale elektriciteitsproductie in 2050”.
Conclusie: de wet sluit niet aan bij wetenschap. Doordat adviesorganisaties als de SER (Sociaal Economische Raad), het PvdL (Planburo voor de Leefomgeving), en de andere overheden zich houden aan de wet, loopt het hele klimaatbeleid Nederland uit de wetenschappelijke pas. Binnen deze organisaties denkt niet iedereen hetzelfde en zijn er ook geluiden die wetenschap volgen.
Planburo voor de Leefomgeving, Heleen van Soest
https://www.klimaathelpdesk.org/answers/wat-is-het-koolstofbudget-waarbij-de-opwarming-van-de-aarde-onder-de-15-graad-blijft/

Wat zegt de wetenschap?
Hoeveel broeikasgas kan er wereldwijd nog worden uitgestoten voordat dat punt bereikt wordt dat de aarde 1,5 graad opwarmt?
https://www.carbonbrief.org/analysis-why-the-ipcc-1-5c-report-expanded-the-carbon-budget
Het Carbon Brief rapport is uit 2018 en geeft aan dat er wereldwijd nog 420gton mag worden uitgestoten! Met de huidige uitstoot van 59.1 gigaton CO2 (range: ±5.9) wereldwijd per jaar wordt, volgens data van de Amerikaanse overheid en de VN, verwacht dat punt te bereiken in 2028. https://www.epa.gov/ghgemissions/global-greenhouse-gas-emissions-data
https://www.unep.org/emissions-gap-report-2020

Hoe groot is de kans dat dat gebeurd? Wetenschap drukt uit in percentages. De kans dat deze drempel van 1,5 graad opwarming in 2022 wordt overschreden is 40% Er is 66% kans dat we onder de 1,5 graad opwarming kunnen blijven als we het budget van 420gton niet overschrijden.

Klimaatneutraal
Klimaatneutraal betekent dat onze voetafdruk per persoon wereldwijd bij elkaar opgeteld niet hoger mag zijn dan dat de natuur kan verwerken.
Wetenschappers hebben becijferd dat we in 2028 – 2033 klimaatneutraal dienen te zijn.
Als risico’s groot zijn maken de overheid en andere organisaties gebruik van het voorzorgsprincipe. better save than sorry. In plaats van klimaat neutraal in 2033 houden de politieke partijen, de PvdD en Bij1 2030 aan. Klimaatbeweging Extinction Rebellion geeft daarom aan in 2025 klimaat neutraal te willen zijn. https://www.geldendemocratie.nl/CarbonNeutrality2025_NL.pdf

De koolstofbalans. Hoeveel kan de natuur verwerken?
https://wibnet.nl/natuur/klimaatverandering/wat-stoot-het-meeste-co2-uit
Oceanen en bossen nemen momenteel zo’n 22,5 gigaton aan CO2 op. Er is onderzoek nodig naar de grenzen van de opnamecapaciteit van oceanen en bossen. Het gaat niet om percentages maar om hoeveel CO2 de natuur jaarlijks in absolute zin kan opnemen. De balans moet 0 zijn.

Wat wordt dan het klimaatneutrale koolstofbudget
– Voor de wereld met 7 miljard mensen 14,7 – 22,5 gigaton.
– Voor Nederland met 17,5 miljoen inwoners 36,75 – 56,87 megaton. Je kunt wel wat schuiven in het budget, maar meer naar Rotterdam betekent minder naar andere delen in Nederland.
– Voor Rotterdam met 650.000 inwoners 1,35 – 2 megaton
(De bedrijven in en rond Rotterdam zijn samen met de inwoners verantwoordelijk voor 20% van de uitstoot in Nederland. 20% van het klimaat neutrale koolstofbudget van Nederland komt neer op 7,35 – 11,37 mton)
– Per persoon 2,1 – 3,25ton
(1 gigaton = 1 miljard ton of 1000 megaton. 1 megaton = 1 miljoen ton. 1 ton = 1000kg)

Rond 2050 wordt verwacht dat er 8 miljard mensen op aarde zullen zijn. Het budget per persoon gaat dan omlaag. Met minder mensen gaat dat budget omhoog. Zijn minder producten nodig, minder grondstoffen, dat geeft minder uitstoot.

Klimaatrechtvaardigheid https://nl.wikipedia.org/wiki/Klimaatrechtvaardigheid
Klimaatrechtvaardigheid is een term die gebruikt wordt om de opwarming van de aarde te duiden als een ethische, politieke en juridische kwestie, eerder dan als een louter probleem van het fysieke milieu. Daartoe worden de gevolgen van de klimaatverandering getoetst aan principes van ecologische en sociale rechtvaardigheid, zoals gelijkheid, mensenrechten, rechten van gemeenschappen en minderheden, en de historische verantwoordelijkheid voor klimaatverandering.

Sociale rechtvaardigheid
Een van de opvallende vaststellingen inzake klimaatrechtvaardigheid is het feit dat diegenen die het minst verantwoordelijk zijn voor de klimaatverandering, er vaak de zwaarste gevolgen van dragen, en dat geldt zowel voor personen als voor landen. De klimaatverandering treft mensen dus in zeer ongelijke mate, en dat hangt samen met geslacht, ras, politieke en sociale status, en woonplaats.
Er is wereldwijde solidariteit nodig. Rijke landen hebben daarom 100 miljard per jaar toegezegd aan landen die de benodigde klimaatmaatregelen zelf niet kunnen betalen. Sociale rechtvaardigheid!
Een voorbeeld van hoe sociaal rechtvaardig te handelen is iedereen een gelijk koolstofbudget te geven. De Partij voor de Dieren heeft daartoe het voorstel klimaatwet 1.5 ingediend. Een voorstel dat de beperking van de opwarming van de aarde juridisch afdwingt tot maximaal 1,5 graad https://www.partijvoordedieren.nl/nieuws/partij-voor-de-dieren-dient-klimaatwet-1-5-in
Het wetsvoorstel https://www.partijvoordedieren.nl/uploads/algemeen/Klimaatwet-1.5-Wetsvoorstel.pdf
In de memorie van toelichting wordt een emissiebudget voorgesteld. https://www.partijvoordedieren.nl/uploads/algemeen/Klimaatwet-1.5-Memorie-van-Toelichting.pdf 

Wat zeggen de verkiezingsprogramma’s voor de gemeenteraadsverkiezingen 2022
Even terug naar de wet "Teneinde deze doelstelling voor 2050 te bereiken streven Onze Ministers die het aangaat naar een reductie van de emissies van broeikasgassen van 49% in 2030 ten opzichte van de uitstoot in 1990 en een volledige CO2-neutrale elektriciteitsproductie in 2050“.
De uitstoot in 1990 in Nederland was 220 megaton. https://www.cbs.nl/nl-nl/dossier/dossier-broeikasgassen/hoofdcategorieen/hoe-groot-is-onze-broeikasgasuitstoot-wat-is-het-doel-
Voor Nederland is het klimaat neutrale budget 36,75 – 56,87 megaton. Dat komt neer op een reductie ten opzichte van de uitstoot in 1990 van 74 – 83,5% De PvdD en Bij1 noemen geen percentages, maar stellen in 2030 klimaat neutraal te willen zijn. De andere partijen zeggen of helemaal niets of komen met percentages die ver of minder ver onder de wetenschappelijke norm liggen.

Perspectief. Wat kunnen we doen:
Urgenda Urgenda presenteert, samen met 700 organisaties, het 54 puntenplan 2019 https://www.urgenda.nl/themas/klimaat-en-energie/40-puntenplan/ 25% CO2 reduceren voor eind 2020.
In het streven naar een betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem in 2030, zonder gebruik te maken van olie, kolen en gas en dus zonder CO2 uitstoot door verbranding, zonder kernenergie en biomassa, komt Urgenda al in 2012 met het boekje "100% duurzame energie in 2030". https://www.urgenda.nl/visie/rapport-2030/

Perspectief. Wat kunnen we gewoon blijven doen straks na 2030?
Om de klimaatdoelen te kunnen halen, moet Nederland op korte termijn ongeveer 75% van haar fossiele brandstofverbruik verminderen. Net als in coronatijd blijven essenciële delen van onze samenleving in tact. We hebben toegang tot en kwalitatief goed voedsel nodig. Onderwijs, zorg, wonen, politie, brandweer, hebben prioriteit.
Inmiddels worden, zo geeft Triodos aan, in Nederland 4,6 van de 7,9 miljoen huishoudens, de NS, gemeente Rotterdam, alle electrische auto's die in Rotterdam op straat opladen van duurzaam opgewekte energie voorzien,
Dan is er nog van alles met een keine voetafdruk wat het leven leuk, interessant, boeiend en de moeite waard maakt, wat we kunnen blijven doen. Een voetreis naar Rome, een fietsvakantie naar Overijssel kan nu en straks ook nog. We kunnen met de NS naar het strand, naar de bossen. We kunnen sporten, lezen, elkaar blijven ontmoeten. We kunnen het onderwijs in stand houden, muziek blijven maken, naar het theater, dansen……...
Als we doen wat we moeten doen resteert een mooie wereld ook voor de generaties na ons. Doen we dat niet, laten we onze kinderen een voor een groot deel onleefbare aarde na. Wat wilt u?

Wat kunnen we zelf doen?
Het boekje How bad are bananas van Mike Berner Lee leest makkelijk en geeft in 1 uur tijd een wonderlijk goed inzicht in uw CO2 gerelateerd gedrag en laat zien waar u kunt besparen.
Zo heeft een groot glas water uit de kraan of het verzenden van een kleine e-mail een voetafdruk van 0,2 gram CO2. Als je lokaal voedsel eet, in het seizoen, kun je voor 550kg CO2 uitstoot per jaar eten. Brood 250kg CO2 per jaar. Hij drinkt voor 18kg CO2 het hele jaar kraanwater. Gebotteld water heeft een voetafdruk die 1000 maal hoger ligt……………..Het is ook nog een leuk boekje om te lezen.

Om overzicht te krijgen kijken we nog even naar klimaat gerelateerde problematiek.
Behalve dat de aarde opwarmt, is er ook sprake van verlies van biodiversiteit en aantasting van ecosystemen
Het in 2019 verschenen rapport van het Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (IPBES) onderdeel van de Verenigde Naties, toont aan dat de biodiversiteitscrisis net zo ernstig is als de bedreigingen van klimaatverandering. De belangrijkste directe oorzaken van biodiversiteitsverlies zijn biotoopverandering, directe exploitatie (vooral visserij, jacht en boskap), invasieve exoten, verontreiniging (waaronder vermesting).
De 15e Conferentie (CBD COP15) is 7 oktober 2021 gestart en wordt in China voltooid in 2022. Voorgesteld is tegen het jaar 2030 dertig procent van de wereld als beschermd natuurgebied in te richten, met als doel om dat aandeel in 2050 naar vijftig procent uit te breiden. https://www.unep.org/events/conference/un-biodiversity-conference-cop-15 

Dan hebben we nog een stikstofprobleem. https://www.hier.nu/themas/klimaatverandering/wat-heeft-stikstof-met-het-klimaat-te-maken
Te veel stikstof is schadelijk voor het milieu, maar dat is niet hetzelfde als het klimaat. We leggen uit wat stikstof dan wel met het klimaat te maken heeft.
Als we het hebben over stikstof in de huidige “stikstofcrisis”, hebben we het eigenlijk over stikstofoxide en ammoniak. Stikstof zelf is namelijk niet schadelijk: de lucht bestaat voor bijna 80 procent uit stikstof.
Stikstofoxide ontstaat als stikstof en zuurstof met elkaar in aanraking komen bij verbranding op hoge temperatuur, zoals bijvoorbeeld in auto’s en schepen én in de bouwmachines bij bouwwerkzaamheden gebeurt. In de landbouw komt de meeste stikstof vrij door het gebruik van kunstmest en door de stikstof die dieren uitstoten, daar noemen we het ammoniak.
Wat heeft stikstof voor invloed op het milieu? Kort door de bocht: stikstof gaat, nadat het is uitgestoten, omhoog in de lucht en komt vervolgens soms wel kilometers verder neer op de aarde en verrijkt daar de bodem. Ecosystemen raken verstoord waardoor veel plant-en diersoorten verdwijnen, ook in belangrijke beschermde natuurgebieden. Nederland is de nummer 1 stikstofuitstoter van Europa.

NIEUWS
29 juni 2022 Europese Raad akkoord over nieuwe maatregelen tegen ontbossing. De Raad bereikte overeenstemming over zorgvuldigheids­eisen voor alle markt­deelnemers en handelaren die de volgende producten op de EU-markt brengen of uit de EU exporteren: palmolie, rundvlees, hout, koffie, cacao en soja. De regels gelden ook voor een aantal afgeleide producten zoals leder, chocolade en meubels. https://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2022/06/28/council-agrees-on-new-rules-to-drive-down-deforestation-and-forest-degradation/ 
Dankzij de nieuwe regels zullen nieuwe auto's vanaf 2030 gemiddeld 37,5% minder CO2 uitstoten in vergelijking met de niveaus van 2021. https://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2019/01/16/co2-emission-standards-for-cars-and-vans-council-confirms-agreement-on-stricter-limits/ 
24 juni 2022 Nieuwsuur met een drieluik over klimaat 17 juni 2022 https://www.npostart.nl/nieuwsuur/17-06-2022/VPWON_1334562 19 juni 2022 https://www.npostart.nl/nieuwsuur/19-06-2022/VPWON_1334564 
Een reactie van de Correspondent https://decorrespondent.nl/13515/het-grootste-misverstand-over-klimaat-dat-de-strijd-tegen-de-opwarming-kan-mislukken/1489474635-350b796b?pk_campaign=daily 
Zie de reactie in het commentaar op de site van de NOS van Kevin Anderson, klimaatwetenschapper. https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2433051-klimaatwetenschappers-beperken-opwarming-aarde-gaat-mislukken Volgens het Britse Tyndall Centre, dat klimaatverandering onderzoekt, moeten rijke olie- en gaslanden hun productie in 2030 met driekwart hebben teruggebracht om de 1,5 graden niet te overschrijden.
Een reactie van de zijde van Geld en Democratie: Gewoon stilleggen van wat nodig is om de doelen te bereiken. De stilgelegde bedrijven omvormen waar dat kan en daarna weer opstarten. Kijk ook even naar de gevolgen van de opwarming met 2, 2,5,3,4 graden opdeze site en elders.

Kunnen we besluiten tot beperking van de opwarming van de aarde tot 1,5 graad?
De Partij voor de  Dieren stuurt 28 okt 2021 een  voorstel voor de klimaatwet  1,5 naar de Raad van State. Een voorstel dat de beperking van de opwarming van de aarde juridisch afdwingt tot maximaal 1,5 graad. Voorgesteld wordt een onafhankelijke klimaatraad in te stellen en een emissie- of koolstofbudget in te stellen. https://www.partijvoordedieren.nl/nieuws/partij-voor-de-dieren-dient-klimaatwet-1-5-in  De memorie van toelichting https://www.partijvoordedieren.nl/uploads/algemeen/Klimaatwet-1.5-Memorie-van-Toelichting.pdf 

Het Burgerberaad helpt. Lees de Burgerberaadpagina.
Is uitvoering van adekwaad klimaatbeleid betaalbaar? Ja! Lees voor de werking van het geldstelsel en de mogelijkheden van geldschepping de Samenvatting geldschepping

https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/bord-vol-ontbossing De zembla uitzending van 22nov21 "Bord vol ontbossing" laat zien dat "iedereen" die Nederlandse dierlijke producten eet of drinkt ongewild meedoet in de afbraak van regenwoud, bossen. 

De rekensom, hoe komen we aan klimaatneutraal 2025 - 2030 en welk reductiepercentage hoort daarbij? Is de klimaatwet in overeenstemming met de wetenschap?

Teken de petitie https://www.burgerberaadklimaat.nu voor een ambitieus Burgerberaad Klimaat en Milieu!

De verhouding politiek en ECB.
2021 Bijdrage van XR financiering Samenleving Nederland aan het burgerberaad “herziening van de strategie van de ECB (Europese Centrale Bank)”
https://www.geldendemocratie.nl/ECB%20Budgettair%20beleid%20versie%2017sep%2021.pdf
De ECB heeft 2 mandaten
1 de zorg voor prijsstabiliteit (streven naar 2% inflatie)
2 binnen mandaat 1, ondersteunen van het beleid van het bestuur van de Europa. Klimaatmaatregelen zijn dus te allen tijde betaalbaar als een politieke meerderheid voor is!
Zie Geld en Democratie Burgerberaad https://www.geldendemocratie.nl/democratie-burgerberaad.html onder Europa

Het afschakelscenario.
11 uur journaal radio NPO 1. In nieuwsuur (27 december 2021) is bekend gemaakt, dat het kabinet heeft overwogen, om te kunnen voldoen aan het urgendavonnIs, om bedrijven met veel broeikasgasuitstoot te sluiten. Er is niet toe besloten, maar het blijft op de agenda staan.

Overig nieuws is verwerkt in de diverse onderwerpen.

Waarom maken zo veel mensen zich druk over de opwarming van de aarde en verlies van biodiversiteit?

OPWARMING 
Opwarming is al een tijd gaande en heeft nu al een verwoestend effect op gemeenschappen en ecosystemen over de hele wereld. De gevolgen van opwarming van de aarde boven de 1,5 graad is volgens een groot deel van de wetenschappers destructief voor het leven op aarde en mede het gevolg van het uitstoten van broeikasgassen als CO2, methaan en stikstofoxide door de mens. https://www.hier.nu/themas/klimaatverandering/wat-heeft-stikstof-met-het-klimaat-te-maken 

Kunnen we er wat aan doen? De VN, regeringen, wijzelf?
Opwarming van het klimaat wordt voor een deel veroorzaakt door menselijk handelen. Verbranding van fossiele brandstoffen, veelteelt, kappen van regenwoud...... Daar kunnen we wat aan doen!

We praten er al een tijdje over
De Club van Rome (waar ook prinses Beatrix deel van uitmaakt) https://nl.wikipedia.org/wiki/Club_van_Rome kwam in 1968 voor het eerst bij elkaar en het onderzoekt de samenhang van de wereldproblemen (bevolkingsgroei, voedselproductie, industrialisatie, uitputting natuurlijke hulpbronnen, vervuiling). De Club van Rome kreeg in één klap bekendheid met het rapport De grenzen aan de groei dat in 1972 werd uitgebracht. Eind 2018 bood de Club aan het Europees Parlement haar klimaatnoodplan aan, met tien dringende actiepunten.

Het VN-Raamverdrag inzake klimaatverandering (UNFCCC) werd in 1992 in Rio de Janeiro ondertekend en sinds 1995 worden jaarlijks conferenties van de partijen (COP) gehouden. Het doel van de conferenties is te bespreken wat te doen aan klimaatverandering, en om de maatregelen voor te stellen die de deelnemende staten moeten nemen om de klimaatverandering aan te pakken.

COP 1
De eerste klimaatconferentie georganiseerd door de Verenigde Naties werd georganiseerd in Berlijn in 1995.
The United Nations Climate Change Conferences are yearly conferences held in the framework of the United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). They serve as the formal meeting of the UNFCCC Parties (Conference of the Parties, COP) to assess progress in dealing with climate change, and beginning in the mid-1990s, to negotiate the Kyoto Protocol to establish legally binding obligations for developed countries to reduce their greenhouse gas emissions.^[

COP 21 Parijs
Akkoord van Parijs 12 december 2015 (COP21)
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:22016A1019(01) 
Samenvatting voor beleidsambtenaren https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/2/2019/05/SR15_SPM_version_report_LR.pdf 
In 2015 hebben alle landen in het Akkoord van Parijs beloofd om zich in te spannen om de opwarming van de aarde onder de 2°C  te houden en te streven naar een beperking tot 1,5 °C. Het Akkoord van Parijs (The Paris Agreement) https://unfccc.int/files/essential_background/convention/application/pdf/english_paris_agreement.pdf
Het Akkoord van Parijs is juridisch bindend.

COP 25 Madrid
Op de vijfde verjaardag van het Klimaatakkoord van Parijs (2020) heeft VN-secretaris-generaal Antonio Guterres de wereld opgeroepen om de klimaatnoodtoestand uit te roepen. https://www.knack.be/nieuws/wereld/vn-baas-antonio-guterres-roept-wereld-op-om-klimaatnoodtoestand-uit-te-roepen/article-news-1676745.html?cookie_check=1632985276
In de aanloop naar de COP25 de VN-Klimaatconferentie in Madrid van 2-13 december 2019 heeft het Europees Parlement een resolutie goedgekeurd waarin een klimaat- en milieunoodtoestand in Europa en wereldwijd wordt uitgeroepen. https://www.europarl.europa.eu/news/nl/press-room/20191121IPR67110/europees-parlement-roept-klimaatnoodtoestand-uit Het EU parlement heeft ook aangegeven dat landen lucht- en scheepvaart emissies moeten meenemen Elk land dat het Akkoord van Parijs heeft getekend dient elke 5 jaar een voortgangsrapportage te maken in een Nationally Determined Contribution of NDC. + vraagt de VN een lange termijnplanning toe te voegen.
Nederlandse bijdrage NDC 2020 Nederland (uitstoot scheepvaart en luchtvaart niet meegerekend, 1,5 graad blijft buiten beeld). https://www.climatewatchdata.org/ndcs/country/NLD?document=revised_first_ndc

Glasgow COP 26 de resultaten in 2021 zijn teleurstellend https://milieudefensie.nl/actueel/8-dingen-die-je-moet-weten-over-de-klimaattop-in-glasgow?utm_source=nieuwsbrief&utm_medium=email&utm_content=button-8-dingen-cop26&utm_campaign=nieuwsbrief-2021-nov&act_source=nieuwsbrief&act_medium=email&act_campaign=nieuwsbrief-2021-nov&act_content=button-8-dingen-cop26 Veel intentie, weinig concreets.

Monitoring, doen we wel genoeg?
Het GAP rapport
De Verenigde Naties (VN) maakt jaarlijks een rapport. Het GAP rapport, hier de samenvatting, https://www.unep.org/emissions-gap-report-2020  laat het verschil zien in ambitie van het akkoord van Parijs en wat er in werkelijkheid gebeurd. Je kunt zien of regeringen en bedrijven voldoende  maatregelen nemen om binnen de afspraken van het akkoord te blijven. 
"compliance with the 1.5°C goal of the Paris Agreement will require reducing consumption emissions to a per capita lifestyle footprint of around 2–2.5 tCO2e by 2030."
Het staat er een beetje moeilijk, maar het betekent dat, willen we dat de aarde niet verder opwarmt dan met 1,5 graad,  onze voetafdruk per persoon wereldweid bij elkaar opgeteld niet hoger mag zijn in 2030 dan dat de natuur kan verwerken. Dan moeten we klimaatneutraal zijn.  Onder  het kopje Koolstofbudget leggen we uit wat dat betekent.

De belangrijkste punten uit het GAP report https://wedocs.unep.org/xmlui/bitstream/handle/20.500.11822/34461/EGR20KM.pdf?sequence=17 
In 2019, total greenhouse gas emissions, including land-use change, reached a new high of 59.1 gigatonnes of CO2 equivalent (GtCO2e).
The levels of ambition in the Paris Agreement must be roughly tripled for the 2°C pathway and increased at least fivefold for the 1.5°C pathway. In het Nederlands: de broeikasgasemissie wereldweid is nog nooit zo hoog geweest als in 2019. 59,1 gigaton. Om de doelstellingen van het Parijsakkoord te kunnen halen dienen de inspanningen om opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad dient de inspanning te worden vervijfvoudigd.

Het IPCC (Interngovernmental Panel on Climate Change) is het klimaatsecretariaat van de VN. Opgericht in 1988 en komt om de 5 a 7 jaar met een wetenschappelijk rapport (AR rapport of assesment report) over klimaatverandering. Over hoe we ons kunnen aanpassen en wat we moeten doen om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad.
Het IPCC werkt in 3 werkgroepen aan 3 delen van de AR rapporten.
Werkgroep 1 https://www.ipcc.ch/working-group/wg1/  werkt aan de natuurkundige wetenschappelijke onderbouwing. Kijkt naar de geschiedenis, naar het heden en geeft scenario's voor de toekomst.
Werkgroep 2  https://www.ipcc.ch/working-group/wg2/ kijkt naar de gevolgen van klimaatverandering voor het ecosysteem, voor de mens. Kijkt waar de kwetsbaarheden liggen en hoe we ons zouden kunnen aanpassen. Ook wel adaptatie genoemd.
Werkgroep 3 https://www.ipcc.ch/working-group/wg3/ kijkt naar hoe we de opwarming  van de aarde kunnen beperken, ook wel mitigatie genoemd.

Het IPCC AR5 rapport (assesment report nr 5) vormde de ondergrond voor het Akkoord van Parijs.
Het zeer verontrustende AR6 rapport.
https://www.ipcc.ch/assessment-report/ar6/ is deels uitgelekt, waardoor deels gepubliceerd door de VN en kan zo alsnog een rol spelen in de komende klimaattop in Glasgow 1-12 november 2021.
De conclusies AR6 deel 1 en 3 liegen er niet om. Deel 1 opwarming van de aarde gaat veel sneller dan eerder gedacht. Deel 3 economische groei kan niet meer op basis van fosiele energie (olie, steenkool, aardgas).

Deel 1 Na 24 juni 2021 te zijn uitgelekt in de Franse pers, komt de VN 9 aug 2021 met deel 1 van het IPCC rapport. De samenvatting voor beleidsmakers.https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/#SPM 
- De Correspondent https://decorrespondent.nl/12654/het-nieuwste-ipcc-rapport-deprimerend-eerder-een-aansporing-om-in-actie-te-komen/1394584686-41ea4026?pk_campaign=daily De belangrijkste conclusies:
– dat we nog steeds zelf bepalen hoe warm het op aarde wordt.
– dat de drempel waarboven opwarming als aanvaardbaar kan worden beschouwd omlaag moet. Nu schat het IPCC dat een overschrijding van 1,5 graad al leidt tot “geleidelijke, ernstige gevolgen, eeuwenlang, en soms onomkeerbaar”. Volgens de Wereld Meteorologische Organisatie is de kans dat deze drempel van 1,5 graden over één jaar wordt overschreden nu 40% en is het al niet meer mogelijk is om onder die grens te blijven. Als er geen onmiddellijke, snelle en grootschalige reductie komt in de uitstoot van broeikasgassen, is het limiteren van de opwarming tot 1.5 graad buiten bereik.
Zie ook het interview over mogelijke scenario’s van Walter Wittkamp https://w-wittkamp.medium.com/ipcc-rapport-roept-op-tot-actie-deadec29c7bd met twee van de IPCC-auteurs, dr. Joeri Rogelj, docent Climate Change & Environment is aan het Imperial College London, en dr. Aimée Slangen, onderzoeker bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) met als specialisme zeespiegelstijging.
Volgens de Wereld Meteorologische Organisatie (oprichters IPCC) is de kans dat deze drempel van 1,5 graden over één jaar (2022) wordt overschreden nu 40% en is het al niet meer mogelijk is om onder die grens te blijven. https://www.duurzaamnieuws.nl/gelekt-klimaatrapport-ipcc-slaat-groot-alarm-over-onomkeerbare-klimaatverandering/ 
Deel 3 Het derde deel van het IPCC rapport is uitgelekt. Gaat over mitigatie (voorkomen) van opwarming van de aarde met meer dan 1,5 graad. https://scientistrebellion.com/we-leaked-the-upcoming-ipcc-report/?link_id=3&can_id=5cb7cd340f4d01cd89317e72338e9c8d&source=email-hoe-zorgen-we-voor-goed-klimaatbeleid&email_referrer=email_1264546&email_subject=de-crisis-is-nu-kom-naar-de-klimaatrebellie Conclusie deel 3. Het pad van economische groei dient te worden verlaten, Nieuwe fossiele brandstofbronnen onderzoeken en exploreren is zinloos. De Industrie moet haar aandeel leveren. Ons levenspatroon dient aangepast, minder vlees eten, minder energie gebruiken, minder vliegen........
IPCC AR6 report deel III samenvatting voor beleidsmakers https://drive.google.com/drive/folders/1L_IXyVOeKetQbGXxTopQwhKrTIFr-usc

Behalve dat de aarde opwarmt, is er ook sprake van verlies van biodiversiteit en aantasting van ecosystemen 
Verenigde Naties In 2010 hebben de wereldleiders bij het Verdrag inzake Biologische Diversiteit (CBD) het Strategisch Plan voor Biodiversiteit 2011-2020 aangenomen, een tienjarig actiekader voor alle landen om de biodiversiteit en de voordelen ervan voor mensen te beschermen. 20 doelen zijn vastgesteld, de zogenaamde Aichi Biodiversity Targets. In 2020 bleek geen van de doelstellingen echter volledig gehaald .
De 15e Conferentie (CBD COP15) is 7 oktober 2021 gestart en wordt in China voltooid in 2022. Voorgesteld is tegen het jaar 2030 dertig procent van de wereld als beschermd natuurgebied in te richten, met als doel om dat aandeel in 2050 naar vijftig procent uit te breiden. https://www.unep.org/events/conference/un-biodiversity-conference-cop-15 

Het in 2019 verschenen rapport van het Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (IPBES) onderdeel van de Verenigde Naties, toont aan dat de biodiversiteitscrisis net zo ernstig is als de bedreigingen van klimaatverandering. De belangrijkste directe oorzaken van biodiversiteitsverlies zijn biotoopverandering, directe exploitatie (vooral visserij, jacht en boskap), invasieve exoten, verontreiniging (waaronder vermesting).
Aantasting van ecosystemen, lucht, water en bodem, door vervuiling vormen een enorme bedreiging. Plastic soep, verzuring van oceanen.... Broeikasgassen zijn in feite ook vervuiling.

Door de “biologische uitroeiing” van de wilde fauna die de laatste decennia heeft plaatsgevonden, stevenen we wellicht af op de zesde grote uitstervingsgolf in de geschiedenis van de aarde.

De samenvatting van het IPBES (Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services  ) rapport over biodiversiteit en ecosystemen. https://ipbes.net/sites/default/files/2020-02/ipbes_global_assessment_report_summary_for_policymakers_en.pdf 

Nederland
De klimaatwet komt voort uit ondertekening van het Akkoord van Parijs.  
https://wetten.overheid.nl/BWBR0042394/2020-01-01 
"Teneinde deze doelstelling voor 2050 te bereiken streven Onze Ministers die het aangaat naar een reductie van de emissies van broeikasgassen van 49% in 2030 en een volledige CO2-neutrale elektriciteitsproductie in 2050".
Geeft de klimaatwet de doelen aan. Het klimaatakkoord https://www.klimaatakkoord.nl/ laat zien hoe we die doelen denken te gaan halen. De praktische uitvoering van alle afspraken uit het Klimaatakkoord gebeurt in de zogenoemde Uitvoeringsoverleggen. Het Voortgangsoverleg bewaakt de samenhang in de uitvoering. https://www.klimaatakkoord.nl/organisatie/uitvoering-van-het-klimaatakkoord
Eind 2021 dienen de gemeenten hun warmtetransitie visie te presenteren. Hoe de gebouwen van het gas af gaan. Samen met vastgoedeigenaren, bewoners, netbeheerders en medeoverheden moeten gemeenten eind 2021 hun transitievisie warmte klaar hebben. 
In de RES (regionale energie strategie) https://regionale-energiestrategie.nl/default.aspx  onderzoeken en spreken 30 energieregio’s in Nederland af waar en hoe het best duurzame elektriciteit op land (wind en zon) opgewekt kan worden. ​ 

Regering en parlement adviserende organisaties als Sociaal Enonomische Raad en Planburo voor de leefomgeving,  maar ook rijk, provincie, gemeenten (o.a. het klimaatakkoord Rotterdam), kijken allemaal naar de doelen in de klimaatwet. Stellen jaartallen 2030 en 2050 centraal met de bijbehorende reductiepercentages broeikasgas in plaats van de beperking van de opwarming van de aarde met 1,5 graad. 
Door dit te doen worden de laatste ontwikkelingen in klimaatwetenschap, die laat zien dat opwarming sneller gaat dan eerder gedacht, niet meegenomen. Zo kan het zijn, dat er op dit moment nog geen rekening wordt gehouden met het voortschrijdende inzicht dat rond 2028 ons koolstofbudget is opgebruikt.

In het verhelderende document Nederland in 2025 klimaat neutraal is!  laat XR zien waarom zij 2025 nemen als richtlijn voor een CO2 neutrale wereld. Wetenschap zegt niet precies te voorspellen wanneer de aarde met 1,5 graad opwarmt maar zegt dat dat gebeurd tussen 2025 en bv 2035. XR past het voorzorgprinciepe (“beter voorkomen dan genezen”) toe en geeft aan dat we dan in 2025 klimaatneutraal moeten zijn.

Urgenda houdt het op 2030 klimaatneutraal. En laat ook zien wat er moet gebeuren. In het streven naar een betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem in 2030, zonder gebruik te maken van olie, kolen en gas en dus zonder CO2 uitstoot door verbranding, zonder kernenergie en biomassa, kwam Urgenda al in 2012 met het boekje "100% duurzame energie in 2030". https://www.urgenda.nl/visie/rapport-2030/

De klimaatklok tikt door!
https://www.mcc-berlin.net/en/research/co2-budget.html Het ICCP rapport https://www.ipcc.ch/sr15/ ligt er aan ten grondslag. Het Mercator research Institute laat in een visuele weergave van de tijd met gebruik van een CO2 klok zien hoeveel tijd nog rest.  Met de knoppen rechts en links boven in de klok kun je schakelen naar 1,5 of 2 graden opwarming. Er rest nog 6 jaar totdat de hoeveelheid boeikasgassen in de lucht de aarde met 1,5 graad opwarmt. De klok is bijgewerkt met gegevens tot 2018. Inmiddels is alleen maar meer broeikasgas in de atmosfeer terecht gekomen en komt het moment dat het koolstofbudget is opgebruikt dichterbij.
Er wordt aangegeven dat er tijd nodig is voor de natuur om te reageren op de hoeveelheid broeikasgas in de atmosfeer. Het moment van daadwerkelijke opwarming loopt er achteraan.
https://ccpi.org/ Climat Change Performing Index

Den Haag klimaatneutraal in 2030 https://duurzamestad.denhaag.nl/denhaag-klimaatneutraal/ 
Amsterdam het burgerberaad klimaat 2021 https://www.amsterdam.nl/wonen-leefomgeving/duurzaam-amsterdam/mini-burgerberaad/ 

Wat maakt het nou uit 1,5 of 2 graden verschil?
https://milieudefensie.nl/actueel/1-5-graad-of-2-graden-opwarming-wat-maakt-het-nou-uit?utm_source=nieuwsbrief&utm_medium=email&utm_content=verschilanderhalf_tweegraden&utm_campaign=nieuwsbrief-2020-nov 
Uit onderzoek blijkt dat 2 graden rampzalige gevolgen heeft voor mens, dier en natuur. 
Het verschil tussen 1,5 graad en 2 graden is vooral de onomkeerbaarheid. Bij 2 graden verwacht de wetenschap een kantelpunt te bereiken: er worden processen in gang gezet die het onmogelijk maken om de opwarming van de aarde nog terug te draaien. 
Mark Lynus laat in zijn boek Zes Graden https://www.zesgraden.nu/ zien wat de gevolgen per graad opwarming zijn. In een notendop https://zesgraden.nl 

Gevolgen van opwarming van de aarde in beeld
Een overzicht: opwarming van de aarde en zeespiegelstijging - verzuring van de oceanen - smeltende ijskappen - extreme weersomstandigheden extreme hitte - droogte - stormen - regenval. Feiten en wat we er aan kunnen doen om opwarming van de aarde met meer dan 1,5 graad te voorkomen.
https://www.tomorrow.io/weather/blog/global-warming-status/ 

Wie zijn jaarlijks de grote broeikasgasuitstoters? (aug 2021) https://wibnet.nl/natuur/klimaatverandering/wat-stoot-het-meeste-co2-uit Electriciteitsproductie 32,1 miljard ton
kappen van regenwoud 4,8 miljard ton
transport met auto’s 3,6 miljard ton
industrie 3,25 miljard ton
vliegen 900 miljoen ton
scheepvaart 900 miljoen ton
landbouw 165 miljoen ton
afval 27 miljoen ton
totaal zo’n 46 miljard ton

URGENTIE EN TOEKOMSTPERSPECTIEF
Wat kunnen we nog doen straks als het budget op is? Kunnen we dan straks niets meer doen? 
De urgentie mag voldoende duidelijk naar voren komen als we niet in 2050 maar al in 2025-2030 in een CO2 neutrale samenleving willen leven. Het gaat allang niet meer om onze kinderen of kleinkinderen, maar ook om ouders en grootouders van nu!
Wat is dan ons perspectief? 

KOOLSTOFBUDGET inzicht in ons eigen koolstofbudget
Ons koolstofbudget. Hoeveel broeikasgassen als CO2 kunnen we nog uitstoten voordat die 1,5 graad opwarming is bereikt en wanneer bereiken we dat punt?
https://www.carbonbrief.org/analysis-why-the-ipcc-1-5c-report-expanded-the-carbon-budget
The IPCC’s new SR15 significantly revises these numbers. It raises the budget for a 66% of avoiding 1.5C to 420GtCO2 – or 10 years of current emissions.
Het rapport is uit 2018 en geeft aan dat er wereldwijd nog 420 gigaton aan CO2 kan worden uitgestoten tot het moment daar is, dat er zoveel broeikasgas in de atmosfeer is ingebracht dat de wereldtemperatuur gemiddeld stijgt met 1,5 graad.  voor de . Met de huidige uitstoot wordt dat punt bereikt in 2028.
Het is interessant te zien hoe taalkundig wordt gejongleerd met allerlei definities en hoe het koolstofbudget de afgelopen jaren is opgerekt.

Welke uitstoot is er jaarlijks wereldweid?
https://www.epa.gov/ghgemissions/global-greenhouse-gas-emissions-data  
https://www.unep.org/emissions-gap-report-2020 
Uit het GAP report. Global GHG emissions continued to grow for the third consecutive year in 2019, reaching a record high emissions of 59.1 Gigaton CO2 (range: ±5.9) when including LUC (land use).
Wat mogen we wereldwijd uitstoten als we klimaatneutraal moeten zijn?
Boven aan blz 9. "By 2030, emissions need to be 15 GtCO2e (range: 12–19 GtCO2e) lower than current unconditional NDCs imply for a 2°C goal, and 32 GtCO2e (range: 29–36 GtCO2e) lower for the 1.5°C goal." 
De uitstoot zou dan wereldweid moeten liggen rond de 27Gt

Koolstofbalans
Nee, het is niet zo dat we niets meer kunnen doen als we in een CO2 neutrale tijdperk leven. Bossen, oceanen nemen ook CO2 op. Het gaat er om dat we niet meer CO2 produceren dan de natuur op kan nemen (mitigatie) of dan we af kunnen vangen en op kunnen slaan (adaptatie). De balans moet 0 zijn.
https://wibnet.nl/natuur/klimaatverandering/wat-stoot-het-meeste-co2-uit 
Niet al het CO2 dat we uitstoten, komt in de atmosfeer terecht. Uit berekeningen blijkt dat de oceanen zo’n 30 procent van het uitgestoten kooldioxide opnemen, terwijl bomen en planten circa 25 procent voor hun rekening nemen. Ongeveer 45 procent van de CO2 die we uitstoten, komt dus in de atmosfeer terecht en draagt zo bij aan het broeikaseffect en de opwarming van de aarde. Er is onderzoek nodig naar de grenzen van de opnamecapaciteit van oceanen en bossen. Het gaat niet om percentages maar om hoeveel gigaton de natuur jaarlijks in absolute zin kan opnemen.

Volgens  berekeningen was de uitstoot 2020 ca 46Gton. Grofweg zo'n 55% van wat we nu uitstoten staat dan gelijk aan het koolstofbudget op het moment dat de wereld klimaatneutraal dient te zijn. Dat komt neer op 25Gt per jaar. Dat ligt dicht bij de 27Gt die uit het koolstofbudget voor 2030 komt rollen in het stukje koolstofbudget.

Zoekwoorden global carbon budget, carbon balance, 
https://www.csmonitor.com/Environment/2011/0715/Study-Forests-absorb-much-more-greenhouse-gas-than-previously-known 

Extinction Rebellion laat zien hoe zij aan kimaatneutraal 2025 komen
In het verhelderende document waarom wil Extinction Rebellion dat Nederland in 2025 klimaat neutraal is!  laat XR zien waarom zij 2025 nemen als richtsnoer voor een CO2 neutrale wereld.
Extinction Rebellion staat niet alleen. Wetenschap duidt de noodtoestand. https://extinctionrebellion.nl/de-noodtoestand/ 

Wat kunnen wij zelf doen? Hoe ziet onze persoonlijke voetafdruk er uit? Hoeveel CO2 mogen we eigenlijk per dag uitstoten?  
170 wetenschappers https://www.voetafdruk.eu/nieuws/manifest5voorstellenvoornederlandnacorona.pdf De voetafdruk
https://voetafdruknederland.nl/ Uitgedrukt in oppervlakte. Iedereen heeft een stukje van de Aarde nodig om te leven (land use).  Dit stukje is nodig om bijvoorbeeld je voedsel te verbouwen, je huis te verwarmen, je afval te laten verwerken, je kleding te produceren of naar je werk te reizen. Per persoon hebben we op Aarde ongeveer 2,5 voetbalveld beschikbaar. De gemiddelde Nederlander gebruikt er in 2020 echter wel 8.

Het boekje "How bad are bananas" van Mike Berners-Lee geeft inzicht in onze eigen voetafdruk, laat zien wat we zelf kunnen doen en het is ook nog een leuk boekje om te lezen. De berekening van de voetafdruk is uitgedrukt in CO2 waarin ook de andere broeikassen als methaan worden meegenomen.  Deze zijn omgerekend naar eenheden CO2 uitstoot.
In het koolstofbudget laat Mike zien, hoeveel CO2 per mens op aarde kan worden gebruikt.

Het persoonlijk koolstofbudget
Even grof. het koolstofbudget dat we met alle mensen op aarde hebben is 420Gt (1 gigaton = 1 miljard ton). Delen we dat door het aantal inwoners op aarde, 7,7 miljard mensen, kom je op 54,5 ton per persoon. Dat is het budget voor een ieder tot aan het punt dat we de 1,5 graad opwarming bereiken. 
Afhankelijk van hoeveel je gebruikt kun je er kortere of langere tijd mee doen. Gebruik je meer, gaat dat ten koste van het budget van anderen. Solidariteit is hier in het geding.

Gemiddeld in de wereld gebruiken we 7 ton CO2 per persoon per jaar. Dat is 54 miljard ton (dat is hetzelfde als GT gigaton) per jaar. 
Waar zitten wij in dat gemiddelde gebruik? Een gemiddelde Engelsman gebruikt in 2019 13 ton per jaar en soepeert zijn budget dus al op in 4,15 jaar. In 2022 is het zover. Een Amerikaan gebruikt in enkele dagen het gebruik dat een Nigeriaan in een jaar gebruikt.

Waar moeten we naar toe?
Gemiddeld verbruik per Nederlander was in 2016 11,5 ton per jaar. https://nieuwscheckers.nl/nieuwscheckers/nederlandse-co2-uitstoot-per-inwoner-is-niet-hoogste-van-europa/ 
Is de opnamecapaciteit van de wereld ca 30 gton per jaar. Zijn er 7,7miljard mensen = 3,9 ton per jaar of 10,7kg per dag. Daar zit wel alles in. Voedsel, kleding, onderdak, verwarming, vervoer, productie in fabrieken elders, energieverbruik......... 

Hoe doe je dat in de praktijk?
Geef elke burger een koolstofbudget. Alleen zo kun je eerlijk de broeikasgaslasten wereldweid verdelen. Zet een chip op alle bankpasjes waarmee het CO2 verbruik kan worden bijgehouden. Beprijs alle producten dubbel, een prijs in Euro en in termen van voetafdruk. Dan krijgen producenten en consumenten inzicht in het “CO2-gebruik” en kan er naar gehandeld worden. Het is al een oud idee, maar politiek nooit haalbaar gebleken. 

Wat betekent dat voor u en voor mij? Voor onze dagelijkse praktijk. Waarmee stoten we broeikasgassen uit? Waar kunnen we besparen? 
Dan wil je natuurlijk weten hoe onze levensstijl zich daar toe verhoudt? Welk handelen betrekking heeft op uitstoten van koolstof. Wel, bijna alles wat we doen heeft verband met het uitstoten van CO2, heeft een voetafdruk. Het boekje van Mike Berner Lee leest makkelijk en geeft in 1 uur tijd een wonderlijk goed inzicht in uw CO2 gerelateerd gedrag en laat zien waar u kunt besparen.

Zo heeft een groot glas water uit de kraan of het verzenden van een kleine e-mail een voetafdruk van 0,2 gram CO2. Als je lokaal voedsel eet, in het seizoen, kun je voor 550kg CO2 uitstoot per jaar eten. Brood  250kg CO2 per jaar. Hij drinkt voor 18kg CO2 het hele jaar kraanwater. Gebotteld water heeft een voetafdruk die 1000 maal hoger ligt.
1 mijl met een electrische auto: 180 gram, gemiddelde niet electrisch auto: 530 gram. De bus 46 gram, trein (2e klas) 80 gram, fiets 40 gram (als je voor de energie die nodig is banaan eet)............ Vliegen vanaf Londen naar Hong Kong en terug heeft een persoonlijke CO2 afdruk van 4,5 ton. Meer dan de helft van ons persoonlijk jaarbudget.
Een 200 gr vegan burger 360gr CO2, met kaas 630gr.  Lokale kip 760gr.  Varken 2kg. Schaap 4,3kg.  Een steak van 2 ons: lokale koe 5,8kg CO2 en 17,8 kg als de koe op voormalig regenwoud heeft gegraasd. 
Afval: een gemiddelde vuilniszak brengt 590gr CO2 uitstoot met zich mee.
Mike heeft gekozen voor een voetafdruk van 5000kg.

Wat we makkelijk zelf kunnen bijdragen: niet vliegen, de auto zo veel mogelijk laten staan, deel er een met een aantal mensen. Loop. Fiets. Eet lokaal voedsel, drink kraanwater, je sokken strijken, kun je beter niet doen.............. Als je weet hoe het moet is het ineens helemaal niet zo moeilijk!

Wat kunnen we gewoon blijven doen straks na 2030?
Net als in coronatijd blijven essenciële delen van onze samenleving in tact. We hebben toegang tot en kwalitatief goed voedsel nodig, onderwijs, zorg, kennis, wonen, politie, brandweer, hebben prioriteit.

Inmiddels worden, zo geeft Triodos aan, in Nederland 4,6 van de 7,9 miljoen huishoudens, de NS, gemeente Rotterdam, alle electrische auto's die in Rotterdam op straat opladen van duurzaam opgewekte energie voorzien,
Allemaal zaken die het leven leuk, interessant, boeiend en de moeite waart maken, met een keine voetafdruk.
Een voetreis naar Rome, een fietsvakantie naar Overijssel kan nu en straks ook nog. We kunnen zo naar het strand, naar de bossen. We kunnen sporten, lezen, elkaar blijven ontmoeten. We kunnen het onderwijs in stand houden en kennis blijven opdoen. We kunnen muziek blijven maken, naar het theater, dansen, lezen. 

Waar de voetafdruk groter wordt dient te worden omgeschakeld. Daarom gaat ons leven er ook anders uitzien, maar niet perse minder leuk.
    Landbouw en veeteelt wordt weer lokaal uit de eigen omgeving, niet uit kassen die worden opgewarmd met verbranding van fossiele brandstoffen.
Lokaal betekent dat kennis en ervaring lokaal beschikbaar blijft. Kleinschalig betekent dat die kennis en ervaring breed gedeeld wordt. Dat borgt zelfredzaamheid, wereldweid. 
    Wonen doen we straks in goed geisoleerde huizen die energie opleveren en niet gebouwd zijn voor 25 jaar maar voor honderden jaren. 
    Een deel van de energie die we gebruiken wordt inmiddels fossielvrij opgewekt.  Er komen windmolenparken, we hebben zonnepanelen.
    De trein rijdt inmiddels op windenergie. Auto's worden deelauto's en vliegen doen we voorlopig minimaal.
    Er past een economie bij die rekening houdt met ecologische- klimatologische grenzen en natuurlijk met sociale grenzen. Een bekend voorbeeld is de donut economie van Kate Rayworth. Er wordt nagedacht: overnamekandidaten voor bijvoorbeeld Hoogovens denken na over staalproductie met fosssielvrij geproduceerd waterstof. Met fossielvrije productie (denk ook aan grondstofwinning, transport, productie en verwerking van het product na de levensduur) kunnen we het leven verrijken. Maken we productie circulair, hebben we niet steeds meer grondstoffen nodig. Minder is het nieuwe meer.
    Als 51% van de politici het wil, gaat de financiering van de samenleving gaat er anders uitzien. Solidair zijn willen we wel, maar is het ook betaalbaar? De euro lijkt hier niet houdbaar.
Politici verschuilen zich allemaal achter onjuiste aannames die zij gebruiken in de omgang met geld, begrotingen, het geldstelsel. Het ontwerp van ons geldstelsel vereist een situatie van voortdurende economische groei. Een dwang die haaks staat op de noodzaak en de enorme opgave om CO2 uitstoot te minimaliseren. Een paradigmaverschuiving is nodig. Het geldsysteem moet in de toekomst ook kunnen functioneren bij economische krimp. Dat kan alleen met geldschepping die niet meer is gebaseerd op schuld. De Samenvatting geldschepping op deze website laat zien welke vormen van geldschepping passen in de samenleving van morgen waarin er altijd genoeg geld is op de juiste plek.
Belemmerend is ook een dominerend verdienmodel. Een idee kan heel goed zijn en als terurn on investment een duurzame aarde opleveren, maar het idee moet in het huidige gedachtengoed wel kunnen concurreren. Dat rendementsdenken mag niet overheersen. 
Een voorbeeld is versterking van de biodiversiteit door bloeiende akkerranden te herintroduceren. Het kost boeren geld, zij willen wel maar het past niet in het verdienmodel. Zij kunnen biodiversteit niet op een markt verkopen. Hier werkt de markt niet. Hetzelfde hebben we gezien met de opkomst van wind- en zonneenergie. De ontwikkeling werd jarenlang vertraagd doordat zonneenergie niet kon concurreren met olie. We moeten wel bedenken dat de oorzaak ligt bij het ontbreken van politiek draagvlak (minimaal 51% van de politici is tegen adekwaad klimaatbeleid, houdt armoede in stand, kinderarbeid in het buitenland, werpt een financiële drempel bij studeren op.........etc etc. Het zijn allemaal poltieke keuzes op basis van financieel-economische overwegingen waar dat meer ingegeven zou dienen te zijn door sociaal-maatschappelijke-ecologische waarden. De balans is zoek. Bedrijfsleven stuurt de politiek waar het andersom zou moeten zijn. Burgers staan buitenspel.

Doen we genoeg? 
Nogmaals het GAP report https://www.epa.gov/ghgemissions/global-greenhouse-gas-emissions-data  
https://www.unep.org/emissions-gap-report-2020  Zie FAQ en de samenvatting. "NDCs imply" staat voor het resultaat van alle klimaatplannen van alle landen in de wereld bij elkaar opgeteld. In de planvorming komt men wereldwijd 29-36 gton besparing tekort.
Boven aan blz 9. "By 2030, emissions need to be 15 GtCO2e (range: 12–19 GtCO2e) lower than current unconditional NDCs imply for a 2°C goal, and 32 GtCO2e (range: 29–36 GtCO2e) lower for the 1.5°C goal." Lag de uitstoot in 2019 rond de 59gton wereldwijd, zou de uitstoot rond 2030 wereldweid moeten liggen op 27Gt.

Het afschakelscenario
De wal keert het schip. Klimaat past zich niet aan de politiek of onze economie aan. De economie, de wet, het geldstelsel, ons gedrag zal zich moeten aanpassen aan alles wat nodig is om binnen de 1,5 graad opwarming te blijven.
Al naar gelang we tussentijds de klimaatdoelen niet halen, zullen kleinere of grotere delen van onze samenleving geheel of gedeeltelijk stil gelegd worden, totdat die delen zijn omgevormd en het klimaat niet langer schaden.
Het platform over de voetafdruk in Nederland https://platformdse.org benoemt het afschakelscenario met de woorden "rationing" of "quotering". Onder die noemer is er breed met de politiek over gesproken. Niet alleen in Nederland, maar bv. ook in het Britse parlement. Ecologisch en sociaal rechtvaardige instrumenten als invoering van een persoonlijk koolstofbudget zijn voorgelegd. Christian Felber beschrijft het in het boek "Ware Winst".
Afschakelen is dus breed gedeeld met de politiek, maar in het bedrijfsleven en onder burgers is het nog nauwelijks onderwerp van gesprek.
Burgers voelen aan hun water wat er aan de hand is. Zij informeren elkaar en vormen bewegingen die politiek en bedrijfsleven informeren. Greenpeace, milieudefensie, fossiel vrij, grootouders voor het klimaat, friday's for future......   We pakken er 2 uit.

URGENDA en EXTINCTION REBELLION
Urgenda
In het streven naar een betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem in 2030, zonder gebruik te maken van olie, kolen en gas en dus zonder CO2 uitstoot door verbranding, zonder kernenergie en biomassa, komt  Urgenda al in 2012 met het boekje "100% duurzame energie in 2030". https://www.urgenda.nl/visie/rapport-2030/
Anders wonen, wonen zonder energierekening.
Anders van A naar B, schoner stiller en met andere energie.
Anders eten, meer plantaardig, regionaal, seizoensgebonden.
Anders produceren, naar een circulaire, bio-based industrie, op duurzame energie.
Anders energie opwekken, veel wind en zon.
Presentatie, samen met 700 organisaties, van het 54 puntenplan 2019 https://www.urgenda.nl/themas/klimaat-en-energie/40-puntenplan/ 25% CO2 reduceren voor eind 2020.

Urgenda doet. 
Plant 1 milioen bomen. https://www.urgenda.nl/miljoen-gratis-bomen-voor-klimaat-en-biodiversiteit-heel-nederland-kan-meedoen/ 
Goed voor de koe, biodiversiteit en klimaat 1001 hectare kruidenrijk grasland. https://1001ha.nl/ 
Maakt zelf een begin met  energie- en klimaat neutraal wonen. https://www.urgenda.nl/themas/bouw/ en https://www.urgenda.nl/themas/bouw/energieneutrale-huizen/ 

“Het kan, er zijn geen technische belemmeringen, maar nu moeten we het ook willen”, zegt Urgenda directeur Marjan Minnesma. 
Jarenlang is vooral veel tijd verloren met het voeren van processen waar we elkaar ook konden omarmen. Het kan alsnog.

Extinction Rebellion (XR) 
Er valt nog wel wat aan te merken op het IPPC rapport. Regeringen proberen de conclusies van de wetenschapers af te zwakken. Sjoemelen met cijfers. Het IPPC houdt geen rekening met het ontdooien van de permafrost en het potentiële vrijkomen van methaan uit draslanden, wat een hap van tot wel 100 Gton uit het budget zou nemen. 
Nationale overheden doen het al niet veel beter. In nationale berekeningen wordt bijvoorbeeld geen rekening gehouden met uitstoot elders als gevolg van de invoer van producten en met niet-territoriale uitstoot door de internationale lucht- en scheepvaart.

De huidige voorraden olie kunnen niet opgemaakt worden. Overheden rekenen zich rijk als zij 2050 aanhouden als jaar voor een CO2 neutrale wereld, zo geeft XR aan. Daarom vraagt zij om aanpassing van klimaatscenario’s die nu door overheden worden aangehouden en komt zij met een eis van een CO2 neutrale wereld in 2025. 

HET SOCIAAL CONTRACT
Met minder werk verdwijnen banen. Geen werk, betekent voor veel mensen: je hypotheek niet meer kunnen betalen, je huis niet meer kunnen verwarmen, op straat komen te staan met je gezin, naar de voedselbank……….
Er dient altijd geld genoeg te zijn om de huur te kunnen betalen, voedsel te kunnen kopen. Het sociaal contract dient opengebroken te worden. Werk beter verdeeld. We kunnen er wederkerigheid tegenover stellen, allemaal iets doen wat de samenleving als geheel ten goede komt. Dat de inclusieve, circulaire, duurzame samenleving onbetaalbaar zou zijn of perse alleen maar onder de noemer marktwerking zou mogen functioneren is de grootst mogelijke onzin. Lees de Samenvatting geldschepping Overheid
Minder bedrijvigheid, minder banen, betekent minder belastingopbrengsten. Het budget van de overheid komt in het geding. De kosten van ouderenzorg en gezondheidszorg gaan nog sterk oplopen. Is er nog wel geld genoeg straks om alles te kunnen betalen? Hoe zit dat met de minder rijke landen?
Solidair
We moeten ook solidair zijn met Zuid-Europa en andere delen in de wereld waar armoede heerst. Waar geen geld is voor voldoende voedsel, laat staan voor klimaatmaatregelen.
Corona
De Corona crisis heeft ons geleerd dat geld geen rol hoeft te spelen als onze gezondheid op het spel staat. Dat de economie voor een groot deel stilgelegd kan worden zonder dat we daar nou "al te veel" van gemerkt hebben. Dat politieke besluitvorming heel snel kan als het nodig is.
Overheid, politiek, industrie en het bankwezen in dienst van de aarde en de mensheid
Overheid, politiek, industrie, financieel stelsel….. het staat allemaal in dienst van de mensheid en niet andersom. De politiek bepaald de spelregels, maakt de wetgeving. Doet dat nog te veel over de hoofden van de burgers heen en bedient vooral het bedrijfsleven. Het geldstelsel, de financiele industrie heeft een duurzame aarde nog niet in het verdienmodel begrepen. Dat kan beter. We zijn toe aan een duurzaam geldstelsel. Tot op heden is dat echter onbespreekbaar in de politiek.

Positieve toekomstbeelden
Een beeldverhaal in 8 minuten. https://www.youtube.com/watch?v=2m8YACFJlMg Vanuit de rijksoverheid https://www.collegevanrijksadviseurs.nl/adviezen-publicaties/publicatie/2018/12/06/panorama-nl  Een ruimtelijke verbeelding van hoe Nederland de komende decennia kan veranderen, tegen de achtergrond van de klimaatadaptatie, de hervorming van de landbouw, de verstedelijkingsopgave en de energietransitie.
Lokaal. Vanuit mobiliteit in Rotterdam . https://drift.eur.nl/wp-content/uploads/2016/12/Nieuwe_wegen_inslaan_mobiliteitsarenaRdam.pdf 

Wat zou een klimaatburgerberaad aanbevelen? En hoe zouden die aanbevelingen er uit zien als het burgerberaad zou weten hoe het geldstelsel werkt? Geld is niet meer dan middel en dus deel van de oplossing. Maar wil de politiek dat? Tot nu toe niet!! klimaatproblemen verworden zo tot politiek beleid. Zie de Samenvatting geldschepping

BETEKENIS

Sluit je aan.
Er zijn tal van organisaties zoals Extinction Rebellion, Urgenda, Greenpeace, Milieudefensie. 
Waar regeringsleiders en het grote bedrijfsleven alle moeite hebben om hun verantwoordelijkheid te nemen, laten kinderen zien hoe het moet en gaan de straat op https://fridaysforfuture.org/ In 7500 steden in de wereld protesteren imiddels 13 millioen kinderen.
Grootouders voor het klimaat https://grootoudersvoorhetklimaat.nl/
fossielvrij https://gofossilfree.org/nl/ enz. enz.
Sluit je aan.  Lees 1 uur per week en informeer jezelf en 1 vriend, vriendin, collega of  organisatie. 

Overige links
Een initiatief vanuit de wetenschap. Uitleg inbegrijpelijke taal. https://www.klimaathelpdesk.org/  

David Attenborough Climate Change - The Facts https://www.bbc.co.uk/programmes/m00049b1

NIEUWS
9 aug 2021
Het IPCC rapport https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/ komt uit met een samenvatting voor beleidsmakers.
De Correspondent https://decorrespondent.nl/12654/het-nieuwste-ipcc-rapport-deprimerend-eerder-een-aansporing-om-in-actie-te-komen/1394584686-41ea4026?pk_campaign=daily De belangrijkste conclusie uit dit IPCC-rapport is wat mij betreft dat we nog steeds zelf bepalen hoe warm het op aarde wordt.

NPO radio 1 op 1, 9 aug 2021 Jan Rotmans https://www.nporadio1.nl/fragmenten/1-op-1/e4a02ff5-263d-4243-bbee-9b0d69ad5f10/2021-08-09-urgenda-oprichter-jan-rotmans-biedt-zich-aan-als-klimaatminister-voor-vvd 

29 juli 2021
Het Parool "Burgerberaad moet klimaatdoelen Amsterdam redden". https://www.parool.nl/amsterdam/burgerberaad-moet-klimaatdoelen-amsterdam-redden~b9f0a1e4/?referrer=https%3A%2F%2Fduckduckgo.com%2F 

12 mei 2021
Klimaatgroep Follow This, Mark van Baal https://www.follow-this.org/  investeert in aandelen oliemaatschappijen om het beleid te verduurzamen. In mei vinden alle aandeelhoudersvergaderingen plaats. 
Aandeelhouders van Conoco Philips hebben met 58% van de stemmen besloten dat zowel productie als producten van de gas- en oliemaatschappij klimaatneutraal in dienen te zijn in 2050. 
https://www.follow-this.org/conocophillips-shareholders-back-proposal-to-set-scope-3-targets/ 
https://www.reuters.com/article/conocophillips-shareholder-vote-idAFL1N2MY37E
Shell houdt zijn wereldweide aandeelhoudersvergadering in Nederland, 18 mei 10.00 uur, Den Haag, hoofdkantoor van Shell, Carel van Bylandlaan 16, 2596 HR den Haag  
https://www.shell.com/investors/annual-general-meeting.html 

12 mei 2021 Er zijn miljarden euro’s beschikbaar om de klimaatcrisis in Nederland aan te pakken. Dat blijkt uit onderzoek van CE Delft in opdracht van Greenpeace. https://www.greenpeace.org/nl/klimaatverandering/46090/miljarden-beschikbaar-voor-aanpak-klimaatcrisis/?utm_source=Mail-8-MaakToekomst-2021&utm_medium=email&utm_campaign=MAAKTOEKOMST&j=118137&sfmc_sub=9698005&l=179_HTML&u=2999384&mid=510000878&jb=2014  klik door op het interview met Jaco van Wezel meteoroloog en woordvoerder voor Weeronline. https://www.greenpeace.org/nl/klimaatverandering/45925/interview-jaco-van-wezel-weeronline/ 
en op de Klimaatkrisis Coalitie Een samenwerkingsverband van: Milieudefensie, FNV, DeGoedeZaak, Extinction Rebellion, Code Rood, Fridays For Future, Fossielvrij NL, Oxfam Novib, De Woonbond, Grootouders voor het Klimaat en Greenpeace. https://www.greenpeace.org/nl/klimaatverandering/44525/onderzoek-klimaatdoel-nederland-kan-fors-omhoog/ 

3 mei 2021
Duitsland moet van de rechter haar klimaatweg aanscherpen! https://www.nu.nl/klimaat/6130517/duitsland-moet-van-rechter-klimaatwet-aanscherpen-voor-volgende-generaties.html?link_id=1&can_id=f273d13361cf4521e1bd489e556859e0&source=email-we-staan-op-voor-het-leven&email_referrer=email_1162545&email_subject=we-staan-op-voor-het-leven

4 maart 2021
URGENTIE NOS 20.00 uur journaal  https://www.npostart.nl/nos-journaal/04-03-2021/POW_04819833  2030 wordt genoemd als het eerste jaar waarin zoveel broeikasgas in de atmosfeer gebracht zou kunnen zijn, dat de aarde 1,5 graad opwarmt. 

NOS journaal 12 december 2020 12.08 minuut. 5 jaar na Parijs. De opwarming van de aarde met 1,5 graad gaat sneller dan voorspeld en wordt mogelijk rond 2030 verwacht. 
https://www.npostart.nl/nos-journaal/12-12-2020/POW_04508551
Vlaamse publieke omroep VRT
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/12/11/waar-staan-we-op-de-vijfde-verjaardag-van-het-klimaatakkoord-van/